Czym jest fundacja rodzinna? Jakie podatki płaci? Sprawdź czy warto ją utworzyć

Fundacje rodzinne są jednym z najnowszych rozwiązań prawnych w Polsce, wprowadzonym na mocy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 326). Powstały w odpowiedzi na potrzebę lepszego zarządzania majątkiem rodzinnym oraz skuteczniejszego planowania sukcesji. W dobie rosnącej liczby firm rodzinnych i coraz bardziej złożonych struktur majątkowych fundacje te oferują właścicielom nowe sposoby ochrony oraz zarządzania aktywami. Z ich pomocą możliwe jest nie tylko zabezpieczenie majątku na rzecz przyszłych pokoleń, ale również optymalizacja podatkowa, co czyni je atrakcyjnym rozwiązaniem dla wielu rodzin. Dodatkowo pozwalają uniknąć problemów związanych z podziałem majątku w wyniku śmierci fundatora czy sporów rodzinnych, co w polskich realiach prawnych było dotychczas wyzwaniem.

Czym jest fundacja rodzinna?

Fundacja rodzinna to instytucja prawna, która działa jako odrębna osoba prawna. Została stworzona, aby chronić majątek rodziny oraz zarządzać nim zgodnie z życzeniami fundatora. Co istotne, fundacja taka może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221), skupiając się dodatkowo na realizacji celów określonych w jej statucie koncentrujących się zazwyczaj na zabezpieczeniu i pomnażaniu majątku rodzinnego. Do powstania fundacji rodzinnej  wymagane jest:

1. złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
2. ustalenie statutu;
3. sporządzenie spisu mienia;
4. ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
5. wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
6. wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Warto podkreślić, że fundacja rodzinna nie jest własnością fundatora ani jego spadkobierców. Działa niezależnie i może posiadać własny majątek, który został jej przekazany przez fundatora. Majątek ten jest zarządzany przez organy fundacji zgodnie z ustalonym statutem, co zapewnia kontrolę nad jego wykorzystaniem oraz zarządzaniem.

Fundacje oferują elastyczne rozwiązania, które mogą być dostosowane do specyficznych potrzeb danej rodziny. Fundator może określić zasady korzystania z majątku, wskazać kto będzie beneficjentem oraz jakie kryteria muszą oni spełnić, aby otrzymać świadczenia. Takie podejście pozwala na efektywne zarządzanie majątkiem oraz jego ochronę na przestrzeni wielu pokoleń.

Kto i w jaki sposób może założyć fundację rodzinną?

Założenie fundacji rodzinnej rozpoczyna fundator przekazujący do niej część swojego majątku. Fundacja działa jako odrębny podmiot prawny, a jej beneficjentami są najczęściej członkowie rodziny fundatora, choć sam fundator może również należeć do tej grupy. Celem instytucji jest zarządzanie i ochrona majątku oraz zapewnienie korzyści finansowych dla beneficjentów.

Aby założyć fundację, konieczne jest wniesienie funduszu założycielskiego o minimalnej wartości 100 000 zł. Fundacja rodzinna może być utworzona na dwa sposoby: poprzez akt założycielski lub testament. Akt założycielski jest sporządzany za życia fundatora i określa zasady działania fundacji, podczas gdy testament umożliwia jej powołanie po śmierci fundatora, zapewniając płynne przekazanie majątku zgodnie z jego wolą.

Fundacja rodzinna pełni dwie podstawowe funkcje:

• sukcesyjną zabezpieczającą majątek na wypadek śmierci fundatora,
• ochronną pozwalającą na pomnażanie majątku w trakcie jego życia.

Jakie podatki płaci fundacja rodzinna?

Fundacje rodzinne oferują szereg korzyści podatkowych, czyniąc je atrakcyjnym rozwiązaniem dla zarządzania majątkiem. Po pierwsze podatkowi od spadków i darowizn nie będą podlegać świadczenia spełniane przez fundację na rzecz beneficjentów zgodnie z zasadami działania fundacji, a także tzw. „mienie polikwidacyjne” takiej fundacji, nawet jeśli w innych sytuacjach podlegałyby pod podatek od spadków i darowizn. To znaczna zaleta dla osób, które planują przekazać znaczny majątek, nie martwiąc się o jego uszczuplenie na skutek obciążeń podatkowych.

Druga sprawa to fakt, że fundacja rodzinna, jako osoba prawna, podlega przepisom dotyczącym podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Oznacza to, że co do zasady, fundacja rodzinna jest zwolniona z płacenia tego podatku, co wynika z nowego brzmienia art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT, obowiązującego od 22 maja 2023 roku, kiedy weszły w życie przepisy dotyczące fundacji rodzinnych. Jednakże to zwolnienie nie jest pełne i nie obejmuje wszystkich sytuacji związanych z działalnością fundacji. Należy wiec zwrócić uwagę na kilka wyjątków od tego zwolnienia:

1. Zwolnienie nie dotyczy podatku, o którym mowa w art. 24b i art. 24q ustawy o CIT.
2. Zwolnienie nie obejmuje działalności gospodarczej fundacji rodzinnej, która wykracza poza zakres określony w ustawie o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 r.
3. Zwolnienie nie dotyczy dochodów fundacji rodzinnej uzyskiwanych z najmu, dzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, których przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub inne składniki majątku, służące prowadzeniu działalności przez beneficjenta, fundatora lub podmioty powiązane w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 z fundacją rodzinną, jeśli udziały lub prawa wynoszą co najmniej 5%.

Ponadto, fundacja rodzinna w organizacji traci prawo do zwolnienia z podatku, jeśli nie zostanie zgłoszona do rejestru fundacji rodzinnych w ciągu sześciu miesięcy od dnia jej powstania, lub jeśli sąd rejestrowy prawomocnie odmówi jej rejestracji. W takiej sytuacji fundacja traci prawo do zwolnienia od dnia jej powstania.

Jeśli fundacja rodzinna w organizacji straci prawo do zwolnienia, jest zobowiązana do złożenia odpowiednich zeznań podatkowych za cały okres od jej powstania oraz do zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami. Odsetki są naliczane od dnia upływu terminu na złożenie zeznania podatkowego do dnia zapłaty podatku.

W przypadku wypłaty świadczeń fundacja płaci podatek CIT w wysokości 15%. Beneficjenci, którzy otrzymują środki z fundacji, są zobowiązani do zapłaty 15% podatku dochodowego, chyba że należą do tzw. grupy zero, co oznacza, że są najbliższą rodziną fundatora, jak małżonkowie, dzieci, rodzice czy rodzeństwo. W takim przypadku mogą być oni zwolnieni z tego podatku.

Dodatkowo fundacja rodzinna nie jest obciążona składką zdrowotną ani daniną solidarnościową, co jest korzystne dla najzamożniejszych. Warto jednak pamiętać, że jeśli instytucja zdecyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej wykraczającej poza jej statutowe cele, taka działalność będzie obciążona podatkiem CIT w wysokości 25%. Przepisy te mają na celu zapewnienie, że fundacje nie będą wykorzystywane do prowadzenia zwykłej działalności gospodarczej pod pretekstem ochrony majątku rodzinnego.

Więcej o fundacjach rodzinnych

przeczytasz w publikacjach dostępnych w Profinfo.pl

Czy warto utworzyć fundację rodzinną?

Decyzja o utworzeniu fundacji rodzinnej jest poważnym krokiem wymagający dokładnej analizy sytuacji majątkowej oraz celów rodziny. Fundacja rodzinna jest szczególnie korzystna dla osób posiadających znaczny majątek, które chcą zapewnić jego ochronę i skuteczne zarządzanie na rzecz przyszłych pokoleń. Dzięki elastyczności, jaką oferuje, możliwe jest precyzyjne określenie zasad zarządzania majątkiem oraz kryteriów, jakie muszą spełniać beneficjenci.

Jednym z kluczowych argumentów przemawiających za utworzeniem fundacji rodzinnej jest możliwość uniknięcia problemów związanych z podziałem majątku w wyniku sporów rodzinnych. Fundacja pozwala na zachowanie kontroli nad majątkiem i jego efektywne zarządzanie, co jest szczególnie istotne w przypadku rodzin prowadzących działalność gospodarczą. Dodatkowo instytucje te oferują znaczne korzyści podatkowe.

Niemniej jednak fundacje rodzinne wiążą się również z pewnymi zagrożeniami. Mogą być wykorzystywane do manipulacji majątkiem w małżeństwach, co w skrajnych przypadkach prowadzi do trudności w podziale majątku w razie rozwodu. W tym zakresie dużą rolę odgrywa statut, który powinien zostać skonstruowany precyzyjnie i zawierać mechanizmy zabezpieczające przed takimi sytuacjami. Ważne jest również, aby fundatorzy byli świadomi, że po wniesieniu majątku do fundacji tracą bezpośrednią kontrolę nad nim.

Fundacja rodzinna to skomplikowane, ale niezwykle korzystne rozwiązanie dla rodzin pragnących zabezpieczyć swój majątek i planować sukcesję na przyszłe pokolenia. Powyższy artykuł przedstawia najważniejsze aspekty związane z tworzeniem i funkcjonowaniem fundacji rodzinnej, ale stanowi jedynie wstęp do szerokiego tematu. Jeśli chcesz zgłębić ten temat i zrozumieć wszystkie niuanse związane z fundacjami rodzinnymi, zapraszamy do odwiedzenia naszej księgarni, gdzie znajdziesz specjalistyczne publikacje oraz przewodniki. Dzięki nim zyskasz wiedzę niezbędną do świadomego zarządzania majątkiem rodzinnym.