Co uznaje się za wypadek przy pracy? Co i kiedy należy zrobić w przypadku takiego wypadku?

Wypadki przy pracy mogą się zdarzyć w każdej branży, niezależnie od rodzaju wykonywanej czynności. Bez względu na ich charakter ważna jest znajomość przepisów regulujących takie zdarzenia, ponieważ pozwala zrozumieć, jak postępować, aby chronić swoje prawa i minimalizować konsekwencje zdarzenia. Kwestie te regulowane są przez takie akty prawne jak:

• ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 z późn. zm.),
• ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189 z późn. zm.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870).

Czym dokładnie jest wypadek przy pracy?

Wypadek przy pracy, zgodnie z polskim prawem, to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które powoduje uraz lub śmierć i ma miejsce w związku z wykonywaniem pracy. Związek ten zgodnie z art. 3 ust. 1  ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189 z późn. zm.) może mieć miejsce:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Ustawa precyzuje również, że na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1. w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art.3 ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Rodzaje wypadków przy pracy

Wypadki przy pracy mogą mieć różny charakter i w zależności od ich skutków, prawo polskie klasyfikuje je na kilka kategorii:

• Śmiertelny wypadek przy pracy jest to najpoważniejszy rodzaj wypadku, w którym poszkodowany pracownik umiera na skutek odniesionych obrażeń. Zgodnie z przepisami, aby wypadek został uznany za śmiertelny, zgon musi nastąpić w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Tego rodzaju wypadek wymaga natychmiastowego zgłoszenia do okręgowego inspektora pracy i prokuratury oraz szczegółowego dochodzenia, które ustala, czy przyczyną zgonu było zdarzenie związane z pracą.
• Ciężki wypadek przy pracy to zdarzenie, które skutkuje poważnym uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, naruszającym podstawowe funkcje organizmu. Obejmuje takie urazy jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, trwałe uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, a także chorobę nieuleczalną lub zagrażającą życiu. Do tej kategorii zalicza się również trwałą chorobę psychiczną, całkowitą lub częściową niezdolność do wykonywania zawodu oraz trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
• Zbiorowy wypadek ma miejsce wtedy, gdy w wyniku jednego zdarzenia poszkodowane są co najmniej dwie osoby. Przykładem może być awaria maszyny, która doprowadza do obrażeń kilku pracowników jednocześnie.

Co zrobić w przypadku wypadku przy pracy?

1. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia

Pierwszym krokiem po wypadku jest zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Ma to na celu uniknięcie dalszych zagrożeń dla innych pracowników lub osób przebywających w pobliżu. Zabezpieczenie miejsca polega na wyłączeniu uszkodzonych maszyn, oznakowaniu miejsca wypadku oraz upewnieniu się, że nikt nie wejdzie w strefę zagrożenia. Ważne, aby nic nie zmieniać w miejscu wypadku do momentu przybycia odpowiednich służb, chyba że dalsze działanie groziłoby kolejnymi urazami lub było niezbędne do ratowania życia.

2. Udzielenie pierwszej pomocy

Drugim, kluczowym krokiem, jest natychmiastowe udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu. Jeżeli uraz jest poważny, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Każdy pracodawca ma obowiązek zapewnić w zakładzie pracy odpowiednią liczbę osób przeszkolonych z udzielania pierwszej pomocy, a także dostęp do odpowiedniego sprzętu medycznego, takiego jak apteczki pierwszej pomocy. W przypadku niewielkich urazów, pomoc może ograniczyć się do opatrzenia rany.

3. Zgłoszenie wypadku

W przypadku każdego wypadku przy pracy, pracodawca ma obowiązek  niezwłocznie zgłosić zdarzenie. W zależności od rodzaju wypadku, zgłoszenie może obejmować różne instytucje. W przypadku wypadków śmiertelnych, ciężkich lub zbiorowych, należy natychmiast powiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy oraz prokuraturę. Zgłoszenie powinno być dokonane jak najszybciej po zaistnieniu wypadku, aby umożliwić tym instytucjom podjęcie niezbędnych działań. W przypadku lżejszych wypadków, zgłoszenie inspektorowi czy prokuratorowi  nie jest wymagane, ale wciąż należy udokumentować zdarzenie.

4. Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

Po wypadku konieczne jest przeprowadzenie postępowania powypadkowego, które ma na celu ustalenie okoliczności oraz przyczyn zdarzenia. Pracodawca powołuje specjalny zespół, w którego skład wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Celem zespołu zgodnie z § 7 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870) jest:

1. dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
2. jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku;
3. wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;
4. zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
5. zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
6. zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
7. dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.²⁾), zwanej dalej “ustawą”;
8. określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Wynikiem tego postępowania jest sporządzenie protokołu powypadkowego, który zawiera szczegółowy opis zdarzenia, jego przyczyny oraz zalecenia dotyczące zapobiegania podobnym wypadkom w przyszłości.

Po wszystkim, protokół musi być przedstawiony poszkodowanemu pracownikowi, który ma prawo wnosić uwagi, jeśli nie zgadza się z jego treścią. Protokół ten jest niezbędny do dalszego dochodzenia roszczeń przez pracownika oraz do ustalenia świadczeń przysługujących mu po wypadku.

5. Zgłoszenie wypadku do ZUS

Po sporządzeniu protokołu powypadkowego, pracodawca ma obowiązek zgłoszenia wypadku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgłoszenie to jest konieczne, aby pracownik mógł otrzymać przysługujące mu świadczenia. ZUS na podstawie zgłoszenia oraz protokołu powypadkowego przeprowadza weryfikację, na podstawie której decyduje o przyznaniu świadczeń.

Jakie świadczenia przysługują poszkodowanemu pracownikowi?

Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, ma prawo do:

• zasiłku chorobowego,
• świadczenia rehabilitacyjnego,
• zasiłku wyrównawczego,
• jednorazowego odszkodowania,
• renty z tytułu niezdolności do pracy,
• renty szkoleniowej,
• dodatku pielęgnacyjnego,
• pokrycia kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą. 

Znajomość przepisów dotyczących wypadków przy pracy oraz ich konsekwencji jest kluczowa dla specjalistów zajmujących się prawem pracy, BHP czy zarządzaniem personelem. Zrozumienie procedur, odpowiednie dokumentowanie zdarzeń czy świadczenia przysługujące pracownikom wymaga ciągłej aktualizacji wiedzy, szczególnie w zmieniającym się otoczeniu prawnym. Aby być na bieżąco z najnowszymi zmianami i interpretacjami prawnymi, warto sięgać po specjalistyczne publikacje, znajdujące się w księgarni Profinfo.pl. Znajdziesz tam szeroki wybór książek i komentarzy prawnych, które pomogą w zgłębianiu najważniejszych aspektów prawnych związanych z wypadkami przy pracy i nie tylko.