15 Wprowadzenie

17 Wykaz skrótów

21 Część I. Pomoc społeczna

23 Rozdział I. Istota i zasady udzielania pomocy społecznej

24 1. Pomoc społeczna i wsparcie socjalne w systemie zabezpieczenia społecznego ............................................................................................ 1

26 2. Cele i zasady pomocy społecznej .......................................................... 5

35 Rozdział II. Przesłanki nabycia prawa do świadczeń

37 1. Obywatelstwo i miejsce zamieszkania ................................................... 16

39 2. Osoba fizyczna i rodzina jako adresaci świadczeń ............................... 19

42 3. Kryterium trudnej sytuacji życiowej ........................................................ 20

44 4. Dochód .................................................................................................... 23

59 5. Przesłanki negatywne prawa do pomocy społecznej ........................... 40

67 Rozdział III. Świadczenia pieniężne

68 1. Zasiłek stały ............................................................................................. 48

77 2. Zasiłek okresowy ..................................................................................... 59

82 3. Zasiłek celowy ......................................................................................... 66

95 4. Pomoc na usamodzielnienie ................................................................... 80

104 5. Pomoc dla cudzoziemców ...................................................................... 92

110 6. Wynagrodzenie z tytułu sprawowania opieki ......................................... 100

113 Rozdział IV. Świadczenia niepieniężne

114 1. Świadczenia zaspokajające podstawowe potrzeby egzystencji ........... 101

118 2. Praca socjalna, poradnictwo i interwencja kryzysowa .......................... 109

122 3. Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne .................................. 121

126 4. Usługi opiekuńcze ................................................................................... 126

135 5. Pomoc w postaci mieszkania chronionego ............................................ 140

139 6. Pomoc w integracji i usamodzielnieniu ................................................... 146

142 7. Usługi świadczone przez ośrodki wsparcia ........................................... 155

147 8. Pobyt i usługi w domu pomocy społecznej ............................................ 163

153 Rozdział V. Postępowanie w sprawie świadczeń. Kierowanie i odpłatność za pobyt w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej

154 1. Postępowanie w sprawie świadczeń ...................................................... 172

165 2. Czynności konsensualne ........................................................................ 190

170 3. Kierowanie i odpłatność za pobyt w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej ................................................................................. 198

187 Rozdział VI. Weryfikacja decyzji i zwrot świadczeń

188 1. Zmiana i uchylenie decyzji nieostatecznej ............................................. 218

188 2. Weryfikacja decyzji ostatecznej .............................................................. 219

193 3. Czasowe następstwa zmiany i uchylenia decyzji ................................... 229

196 4. Świadczenie nienależnie pobrane .......................................................... 232

198 5. Zwrot świadczeń ...................................................................................... 235

205 Rozdział VII. Zadania, organizacja i kadry pomocy społecznej

206 1. Zadania pomocy społecznej ................................................................... 242

210 2. Organizacja pomocy społecznej ............................................................ 247

215 3. Podmioty niepubliczne w pomocy społecznej ....................................... 259

223 4. Kontrola i nadzór ...................................................................................... 273

229 5. Kadry pomocy społecznej ...................................................................... 284

243 Część II. Świadczenia rodzinne

245 Rozdział VIII. Pojęcie świadczeń rodzinnych

246 1. Pojęcie świadczeń rodzinnych w świetle ustawodawstwa polskiego ... 301

249 2. Pojęcie świadczeń rodzinnych według przepisów o koordynacji .......... 305

251 Rozdział IX. Ogólne warunki nabycia prawa do świadczeń rodzinnych

252 1. Zamieszkanie na terytorium RP .............................................................. 306

253 2. Obywatelstwo polskie ............................................................................. 308

253 3. Cudzoziemcy uprawnieni do świadczeń rodzinnych ............................. 310

257 Rozdział X. Zasiłek rodzinny i dodatki do zasiłku rodzinnego

258 1. Zasiłek rodzinny ....................................................................................... 316

259 2. Podmioty uprawnione do zasiłku rodzinnego ........................................ 317

274 4. Okoliczności wyłączające nabycie prawa do zasiłku rodzinnego

(art. 7 u.ś.r.) .............................................................................................. 336

281 5. Dodatki do zasiłku rodzinnego ............................................................... 349

293 Rozdział XI. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się

dziecka oraz świadczenia rodzinne przyznawane na podstawie uchwały rady gminy

294 1. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka ....................... 366

299 2. Świadczenia rodzinne udzielane na podstawie uchwały rady gminy ... 373

301 Rozdział XII. Świadczenie rodzicielskie

302 1. Podmioty uprawnione do świadczenia ................................................... 378

304 2. Prawo do świadczenia ............................................................................. 383

305 3. Okoliczności wyłączające prawo do świadczenia ................................. 384

306 4. Zbieg prawa do świadczenia rodzicielskiego i innych świadczeń ........ 385

309 Rozdział XIII. Świadczenia opiekuńcze

311 1. Zasiłek pielęgnacyjny .............................................................................. 386

327 2. Świadczenie pielęgnacyjne ..................................................................... 403

383 3. Specjalny zasiłek opiekuńczy ................................................................. 439

401 Rozdział XIV. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

w zakresie świadczeń rodzinnych (socjalnego wsparcia)

402 1. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego – uwagi ogólne 471

402 2. Wybrane zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego 472

405 3. Właściwość organu w sprawach z zakresu koordynacji systemów

zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń rodzinnych .......... 476

411 4. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie

świadczeń rodzinnych w świetle rozporządzenia nr 883/2004 .............. 483

417 Rozdział XV. Postępowanie w sprawie przyznania i wypłaty świadczeń rodzinnych oraz weryfikacji decyzji ostatecznej

419 1. Właściwość organów .............................................................................. 495

422 2. Wniosek .................................................................................................... 500

434 3. Uzupełnienie wniosku i pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia ........ 513

438 4. Zasady wypłaty świadczeń rodzinnych .................................................. 520

452 5. Obowiązki informowania ......................................................................... 539

454 6. Uchylenie i zmiana ostatecznej decyzji w sprawie świadczeń rodzinnych ............................................................................................... 545

461 Rozdział XVI. Świadczenie nienależnie pobrane

462 1. Pojęcie świadczeń nienależnie pobranych ............................................. 551

472 2. Zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń ................................ 566

477 Część III. Pomoc państwa w wychowywaniu dzieci

479 Rozdział XVII. Pojęcie i cel świadczenia wychowawczego

480 1. Pojęcie i cel świadczenia wychowawczego w świetle ustawodawstwa polskiego ...................................................................... 576

482 2. Pojęcie świadczenia wychowawczego według przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ......................... 579

483 Rozdział XVIII. Warunki nabycia prawa do świadczenia wychowawczego

484 1. Ogólne warunki nabycia prawa do świadczenia wychowawczego ....... 580

485 2. Podmioty uprawnione do świadczenia wychowawczego ...................... 583

491 3. Przesłanki nabycia prawa do świadczenia wychowawczego ................ 592

492 4. Okoliczności wyłączające nabycie prawa do świadczenia wychowawczego (art. 8 u.p.p.w.d.) ......................................................... 597

497 Rozdział XIX. Postępowanie w sprawach o świadczenia wychowawcze

498 1. Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego .............. 609

501 2. Okres zasiłkowy ....................................................................................... 614

502 3. Wydatkowanie świadczenia wychowawczego niezgodnie z celem

lub marnotrawienie świadczenia ............................................................. 616

504 4. Rodzinny wywiad środowiskowy ............................................................ 617

505 5. Świadczenia nienależnie pobrane oraz weryfikacja decyzji ostatecznej ............................................................................................... 618

507 Rozdział XX. Rodzinny kapitał opiekuńczy

508 1. Pojęcie i cel rodzinnego kapitału opiekuńczego .................................... 619

510 2. Warunki nabycia prawa do rodzinnego kapitału opiekuńczego ............ 623

514 3. Wysokość rodzinnego kapitału opiekuńczego i zasady ustalania uprawnień ................................................................................................ 628

516 4. Okoliczności wyłączające nabycie prawa do rodzinnego kapitału opiekuńczego .......................................................................................... 629

516 5. Okoliczności wypłaty kapitału w formie rzeczowej lub w formie opłacenia usług ....................................................................................... 630

517 6. Podmioty realizujące zadania w zakresie kapitału ................................. 631

517 7. Zwrot nienależnie pobranego kapitału opiekuńczego ........................... 632

518 8. Dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna ........................ 633

519 9. Warunki nabycia uprawnień do finansowania obniżenia opłatyrodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna ............................................................................. 634

520 10. Podmiot realizujący dofinansowanie ...................................................... 635

521 Część IV. Fundusz alimentacyjny i działania wobec dłużników

alimentacyjnych

523 Rozdział XXI. Istota i przesłanki nabycia uprawnień do świadczeń

z funduszu alimentacyjnego

524 1. Zagadnienia wprowadzające .................................................................. 636

528 2. Podmioty uprawnione do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ....... 639

539 3. Warunki nabycia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego .... 649

561 Rozdział XXII. Postępowanie w sprawach przyznawania

i wypłacania świadczeń z funduszu alimentacyjnego

562 1. Wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 662

573 2. Organ właściwy w sprawie przyznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego ...................................................................................... 667

574 3. Okres świadczeniowy .............................................................................. 669

577 4. Decyzja ustalająca prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego 671

581 5. Wstrzymanie wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego ............. 673

582 6. Weryfikacja decyzji, na mocy której strona nabyła prawo do

świadczeń z funduszu alimentacyjnego ................................................. 674

589 7. Wzory pism .............................................................................................. 678

601 Rozdział XXIII. Świadczenie nienależnie pobrane oraz zwrot

świadczeń z funduszu alimentacyjnego

602 1. Nienależnie pobrane świadczenia z funduszu alimentacyjnego ........... 684

614 2. Obowiązek zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności

z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego

osobie uprawnionej ................................................................................. 694

625 3. Wzory pism .............................................................................................. 707

629 Rozdział XXIV. Działania podejmowane wobec dłużników

alimentacyjnych

630 1. Wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego ............. 709

631 2. Organ właściwy w sprawie działań wobec dłużnika alimentacyjnego .. 710

632 3. Czynności podejmowane wobec dłużnika alimentacyjnego ................. 712

637 4. Uznanie dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od

zobowiązań alimentacyjnych .................................................................. 717

647 5. Wzory pism .............................................................................................. 724

657 Część V. Dodatki mieszkaniowe

659 Rozdział XXV. Przesłanki nabycia prawa do dodatku mieszkaniowego

660 1. Przesłanki pozytywne, których spełnienie warunkuje nabycie prawa do dodatku mieszkaniowego .................................................................. 731

672 2. Okoliczności wyłączające uzyskanie dodatku ....................................... 750

675 Rozdział XXVI. Wysokość dodatku

681 Rozdział XXVII. Proceduralne aspekty przyznania, wypłaty i zwrotu

dodatków mieszkaniowych

682 1. Właściwość organu ................................................................................. 760

682 2. Przebieg postępowania ........................................................................... 761

685 3. Decyzja w sprawie dodatku mieszkaniowego ....................................... 764

686 4. Wstrzymanie wypłaty dodatku ................................................................ 765

687 5. Zwrot nienależnie pobranego świadczenia ............................................ 766

689 Część VI. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza

691 Wprowadzenie

693 Rozdział XXVIII. Ochrona dziecka i rodziny – zagadnienia ogólne

694 1. Podstawy prawne wspierania rodziny i pieczy zastępczej .................... 768

695 2. Wspieranie rodziny .................................................................................. 771

695 3. Piecza zastępcza ..................................................................................... 773

696 4. Podmioty wspierania rodziny i pieczy zastępczej .................................. 774

696 5. Podmiotowość i dobro dziecka ............................................................... 776

698 6. Podmioty, wobec których realizowane jest wspieranie rodziny

i piecza zastępcza ................................................................................... 781

705 7. Przetwarzanie danych ............................................................................. 803

707 Rozdział XXIX. Wspieranie rodziny

709 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................. 804

709 2. Przepisy dotyczące wsparcia rodziny ..................................................... 806

710 3. Pojęcie wspierania rodziny ...................................................................... 808

713 4. Formy organizacyjne wspierania rodziny ............................................... 816

714 5. Praca z rodziną ........................................................................................ 821

715 6. Działania ośrodków pomocy społecznej lub centrum usług społecznych w zakresie wspierania rodzin ............................................ 824

717 7. Asystent rodziny ...................................................................................... 827

723 8. Pomoc w opiece i wychowaniu dziecka ................................................. 843

734 9. Kontrola wójta i zarządu powiatu ............................................................ 875

735 10. Rodzina wspierająca ............................................................................... 877

739 Rozdział XXX. Piecza zastępcza

743 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................. 880

757 2. Rodzinna piecza zastępcza .................................................................... 927

799 3. Instytucjonalna piecza zastępcza ........................................................... 1064

828 4. Świadczenia i dodatki przysługujące rodzinie zastępczej i prowadzącemu rodzinny dom dziecka ................................................. 1184

851 5. Odpłatność rodziców za pobyt dziecka w pieczy zastępczej ............... 1256

863 6. Ocena sytuacji dziecka oraz opinia o zasadności jego pobytu w pieczy zastępczej ................................................................................. 1298

875 Rozdział XXXI. Pomoc dla osób usamodzielnianych

876 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................... 1330

876 2. Przepisy normujące pomoc na usamodzielnienie ................................... 1332

877 3. Zakres podmiotowy pomocy na usamodzielnienie ................................. 1333

877 4. Rodzaje świadczeń w ramach procesu usamodzielnienia ...................... 1337

885 5. Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia w ramach usamodzielnienia ..................................................................................... 1378

897 Rozdział XXXII. Postępowanie adopcyjne

898 1. Zagadnienia wstępne .............................................................................. 1411

899 2. Podstawy prawne prowadzenia postępowania adopcyjnego ............... 1414

900 3. Ośrodek adopcyjny ................................................................................. 1417

907 4. Działania zmierzające do przygotowania dziecka do adopcji ............... 1441

908 5. Karta dziecka ........................................................................................... 1445

915 6. Kwalifikacja dziecka do przysposobienia krajowego ............................. 1448

916 7. Kwalifikacja dziecka do przysposobienia międzynarodowego ............. 1452

917 8. Kwalifikacje kandydatów do przysposobienia dziecka .......................... 1460

921 9. Kontrola zarządu województwa nad ośrodkiem adopcyjnym ............... 1466

923 Rozdział XXXIII. Ustrój administracji

925 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................. 1467

925 2. Podstawy prawne ustroju administracji .................................................. 1468

926 3. Zadania gminy w sferze wspierania rodziny ........................................... 1471

928 4. Zadania powiatu w sferze pieczy zastępczej ......................................... 1478

936 5. Województwo samorządowe w sferze wspierania rodziny i pieczy zastępczej ................................................................................................ 1501

938 6. Zadania wojewody ................................................................................... 1510

939 7. Zadania ministra właściwego do spraw rodziny .................................... 1514

940 8. Rada Ministrów w zakresie wspierania rodziny i pieczy zastępczej ...... 1522

942 9. Nagrody za osiągnięcia w zakresie wspierania rodziny i systemu

pieczy zastępczej .................................................................................... 1525

943 10. Zlecanie zadań podmiotom niepublicznym ........................................... 1526

945 11. Finansowanie zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej ................................................................................................ 1536

952 12. Wysokość kwoty średnich miesięcznych wydatków w placówkach,

które rozpoczęły działalność .................................................................. 1558

953 13. Dotacje jednostek samorządu terytorialnego ........................................ 1561

957 Rozdział XXXIV. Kontrola wojewody

958 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................. 1563

958 2. Przepisy prawa normujące przeprowadzanie kontroli ........................... 1564

958 3. Uprawnienia wojewody ........................................................................... 1565

962 4. Wystąpienie pokontrolne ......................................................................... 1578

963 5. Zastrzeżenia wobec wystąpienia pokontrolnego ................................... 1579

964 6. Instrumenty prawne przysługujące wojewodzie .................................... 1583

966 7. Wymierzanie i egzekucja kar pieniężnych .............................................. 1589

968 8. Kontrola zarządu powiatu ....................................................................... 1595

968 9. Kontrola w województwie samorządowym ............................................ 1597

969 10. Uprawnienia organu kontrolnego ............................................................ 1598

971 Część VII. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie

973 Rozdział XXXV. Zjawisko przemocy w rodzinie

974 1. Przemoc w rodzinie – pojęcie, fakty i mity .............................................. 1599

976 2. Przemoc w rodzinie a przestępstwo znęcania się (art. 207 k.k.) ........... 1602

977 3. Międzynarodowe zobowiązania Polski w zakresie przeciwdziałania

przemocy w rodzinie ................................................................................ 1604

981 Rozdział XXXVI. Zadania publiczne w zakresie przeciwdziałania

przemocy w rodzinie

982 1. Obowiązki organów administracji rządowej ........................................... 1608

983 2. Zadania jednostek samorządu terytorialnego, w tym obowiązki

rady gminy/powiatu/sejmiku wojewódzkiego oraz wójta/burmistrza/

prezydenta ............................................................................................... 1610

985 3. Gminne zespoły interdyscyplinarne ........................................................ 1614

989 4. Procedura „Niebieskie Karty” ................................................................. 1620

1010 5. Odebranie dziecka z rodziny przez pracownika socjalnego ................. 1627

1013 6. Bezpieczeństwo i ochrona osoby doświadczającej przemocy

w rodzinie – uprawnienia Policji, prokuratora i sądu .............................. 1632

1021 Rozdział XXXVII. Prawne i społeczne aspekty przeciwdziałania

przemocy

1022 1. Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie znęcania się oraz

odpowiedzialność za brak zawiadomienia o przestępstwie ................. 1643

1024 2. Zakaz stosowania kar cielesnych wobec dzieci – charakter prawny

i konsekwencje naruszenia zakazu ......................................................... 1647

1026 3. Oddziaływanie na sprawcę – programy korekcyjno-edukacyjne .......... 1650

1028 4. Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie .................... 1652

1030 5. Zaświadczenie lekarskie dla ofiary przemocy w rodzinie ...................... 1653

1033 Część VIII. Wybrane rodzaje wsparcia

1035 Rozdział XXXVIII. Zasiłki dla opiekunów

1036 1. Zagadnienia ogólne – cel świadczenia ................................................... 1655

1036 2. Podmioty uprawnione .............................................................................. 1656

1037 3. Warunki nabycia prawa do zasiłku dla opiekuna ................................... 1659

1041 4. Przesłanki negatywne ............................................................................. 1667

1042 5. Postępowanie w sprawie przyznania prawa do zasiłku dla opiekuna ... 1669

1045 Rozdział XXXIX. Pomoc osobom uzależnionym (alkoholizm i narkomania)

1046 1. Pomoc osobom uzależnionym od alkoholu ........................................... 1674

1054 2. Pomoc osobom uzależnionym od narkotyków ...................................... 1683

1057 Rozdział XL. Pomoc osobom z zaburzeniami psychicznymi

1058 1. Idea oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi ...... 1685

1060 2. Umieszczenie osoby z zaburzeniami psychicznymi w domu pomocy społecznej ................................................................................. 1691

1063 3. Uprawnienia organu pomocy społecznejw zakresie kierowania

do szpitala psychiatrycznego ................................................................. 1696

1067 Rozdział XLI. Pomoc materialna dla studentów

1077 Rozdział XLII. Pomoc socjalna dla uczniów

1078 1. Zagadnienia ogólne ................................................................................. 1702

1078 2. Podmioty uprawnione do świadczeń ...................................................... 1703

1079 3. Stypendium szkolne (art. 90d u.s.o.) ...................................................... 1704

1081 4. Zasiłek szkolny (art. 90e u.s.o.) ............................................................... 1707

1082 5. Postępowanie w sprawie przyznania pomocy (art. 90e u.s.o.) ............. 1709

1085 Rozdział XLIII. Pomoc w postaci dożywiania. Posiłek w szkole

i w domu

1086 1. Cel i zakres Programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” ........ 1710

1087 2. Podmioty realizujące Program ................................................................ 1713

1088 3. Finansowanie Programu – źródła i zasady ............................................. 1717

1089 4. Podmioty uprawnione do pomocy udzielanej w ramach Programu ..... 1718

1090 5. Przesłanki udzielenia pomocy w ramach Programu .............................. 1719

1092 6. Formy udzielenia pomocy w ramach Programu .................................... 1723

1095 Rozdział XLIV. Pomoc kobietom w ciąży i rodzinom wychowującym

dzieci wymagające szczególnej opieki

1096 1. Pomoc udzielana na podstawie ustawy o planowaniu rodziny,

ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności

przerywania ciąży .................................................................................... 1725

1098 2. Pomoc udzielana na podstawie ustawy o wsparciu kobiet w ciąży

i rodzin „Za życiem” ................................................................................. 1729

1101 Rozdział XLV. Wsparcie w ramach Karty Dużej Rodziny

1113 Rozdział XLVI. Dodatek energetyczny

1117 Rozdział XLVII. Nieodpłatna pomoc prawna

1123 Indeks rzeczowy