Wykaz skrótów | str. 11

Wprowadzenie | str. 15

Część I
USTRÓJ WALUTOWY I FINANSE UNII EUROPEJSKIEJ

Rozdział I
Ustrój walutowy Unii Europejskiej | str. 19

1. Pojęcie i zakres oraz podstawy prawne ustroju walutowego Unii Europejskiej | str. 19

2. Euro jako waluta Unii Europejskiej | str. 23

3. Strefa euro | str. 25

3.1. Warunki wejścia do strefy euro - kryteria konwergencji określone w Traktacie z Maastricht | str. 25

3.2. Pakt Stabilności i Wzrostu | str. 29

3.3. Status gospodarczy i finansowy państw członkowskich należących do strefy euro | str. 33

3.4. Status gospodarczy i finansowy państw członkowskich objętych derogacją | str. 35

3.5. Dalszy rozwój strefy euro - nowe warunki oraz tryb i procedura | str. 40

4. Instytucjonalizacja ustroju walutowego Unii Europejskiej | str. 44

4.1. Europejski System Banków Centralnych | str. 44

4.1.1. Podstawy prawne powołania i organizacji ESBC | str. 44

4.1.2. Cel i zadania ESBC | str. 44

4.1.3. Sytuacja prawna narodowych banków centralnych przed wejściem i po wejściu do ESBC | str. 45

4.2. Europejski Bank Centralny | str. 46

4.2.1. Status prawny EBC | str. 46

4.2.1.1. Organy EBC | str. 48

4.2.1.2. Zadania EBC i rodzaje kompetencji | str. 50

4.2.1.3. Kompetencje prawotwórcze oraz konsultacyjne i opiniodawcze EBC | str. 51

4.2.1.4. Kompetencje monetarne (polityka pieniężna) i dewizowe EBC | str. 52

4.2.1.5. Kompetencje EBC w zakresie nadzoru bankowego | str. 55

5. Pozostałe instytucje zarządzające w zakresie ustroju walutowego Unii Europejskiej | str. 56

5.1. Komitet Ekonomiczno-Finansowy (Komitet Walutowy) | str. 56

5.2. Europejski Komitet Bankowy | str. 57

5.3. Europejski Komitet Kontrolerów Bankowych | str. 57

5.4. Komitet ds. Statystyki Walutowej, Finansowej i Bilansu Płatniczego | str. 58

6. Banki inwestycyjne Unii Europejskiej | str. 59

6.1. Europejski Bank Inwestycyjny | str. 59

6.2. Europejski Fundusz Inwestycyjny | str. 60

6.3. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju | str. 60

7. Obowiązywanie jednolitych instytucji prawa walutowego Unii Europejskiej realizujących zasadę swobody przepływu kapitału i płatności | str. 62

7.1. Unijna zasada swobody przepływu kapitału i płatności a obrót dewizowy w Polsce | str. 62

7.2. Usługi płatnicze | str. 65

7.3. Stosowanie elektronicznych instrumentów płatniczych | str. 70

7.4. Zastosowanie rozwiązań prawa unijnego dotyczących płatności transgranicznych | str. 73

7.5. Regulacja prawna rozwiązań dotyczących świadczenia usług finansowych na odległość | str. 74

7.6. Zwalczanie zjawiska tzw. prania brudnych pieniędzy według unijnych regulacji prawnych | str. 75

Rozdział II
Finanse Unii Europejskiej oraz ich planowanie i ochrona | str. 77

1. Specyfika finansów Unii Europejskiej | str. 77

2. Wydatki Unii Europejskiej | str. 79

2.1. Ewolucja wydatków unijnych na tle zmieniających się form instytucjonalnych oraz celów i zadań integracji europejskiej | str. 79

2.2. Rodzaje wydatków | str. 81

2.3. Formy prawne wydatków | str. 83

2.4. Struktura wydatków | str. 85

3. Dochody Unii Europejskiej | str. 88

3.1. Zasada koncentracji dochodów w budżecie ogólnym Unii Europejskiej | str. 88

3.2. Katalog dochodów budżetu ogólnego UE oraz ich struktura | str. 88

3.3. Problem zasobów własnych a autonomia finansowa Unii Europejskiej | str. 89

4. Wieloletnie programowanie i planowanie finansowe w Unii Europejskiej | str. 95

4.1. Dotychczasowe rozwiązania i doświadczenia (Agenda 2000, Strategia Lizbońska, Perspektywa Finansowa na lata 2000-2006) | str. 95

4.2. Nowe podstawy prawne wieloletniego planowania finansowego (Ramy finansowe i Nowa Perspektywa Finansowa na lata 2007-2013) | str. 97

4.3. Ramy finansowe na lata 2014-2020 | str. 100

5. Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej | str. 103

Rozdział III
Budżet ogólny Unii Europejskiej | str. 107

1. Pojęcie budżetu ogólnego Unii Europejskiej i jego charakter prawny | str. 107

2. Podstawy prawne budżetu ogólnego Unii Europejskiej | str. 110

3. Zasady budżetowe w prawie Unii Europejskiej | str. 112

3.1. Pojęcie i funkcje zasad budżetowych | str. 112

3.2. Zasady budżetowe wynikające z postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej | str. 113

3.3. Zasady budżetowe wynikające z rozporządzenia wykonawczego Rady | str. 119

4. Procedura tworzenia, wykonywania i kontroli budżetu ogólnego Unii Europejskiej | str. 120

4.1. Przygotowanie projektu budżetu ogólnego Unii Europejskiej | str. 120

4.2. Ostateczne przyjęcie budżetu ogólnego przez Parlament Europejski | str. 122

4.3. Zmiany budżetu ogólnego UE w ciągu roku budżetowego | str. 123

4.4. Wykonywanie budżetu ogólnego Unii Europejskiej | str. 127

4.5. Kontrola wykonania budżetu ogólnego Unii Europejskiej | str. 131

4.6. Absolutorium budżetowe | str. 134

Rozdział IV
Fundusze, inicjatywy wspólnotowe i instrumenty finansowe oraz mechanizmy finansowe w Unii Europejskiej | str. 135

1. Pojęcie i zadania oraz klasyfikacja funduszy tworzonych w Unii Europejskiej | str. 135

2. Fundusze strukturalne | str. 140

2.1. Cele funduszy strukturalnych | str. 140

2.2. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego | str. 141

2.3. Europejski Fundusz Społeczny | str. 142

2.4. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Wsparcia Obszarów Wiejskich | str. 142

2.5. Europejski Fundusz Rybacki | str. 143

2.6. Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy | str. 144

3. Fundusz Spójności | str. 146

4. Pozostałe fundusze niestrukturalne | str. 147

4.1. Europejski Fundusz Inwestycyjny | str. 147

4.2. Fundusz Solidarności Unii Europejskiej | str. 150

4.3. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji | str. 153

4.4. Europejski Fundusz Rozwoju | str. 155

5. Środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych | str. 158

6. Inicjatywy wspólnotowe | str. 159

7. Instrumenty Finansowe | str. 160

7.1. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa | str. 160

7.2. Instrument na rzecz Stabilności | str. 161

7.3. Instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju | str. 161

7.4. Instrument Finansowy Ochrony Ludności | str. 162

7.5. Inne instrumenty finansowe | str. 162

8. Mechanizmy Finansowe EOG | str. 162

Część II
PRAWO FINANSOWE UNII EUROPEJSKIEJ

Rozdział V
Charakterystyka ogólna prawa finansowego Unii Europejskiej | str. 167

1. Władztwo finansowe Unii Europejskiej a suwerenność finansowa państw członkowskich | str. 167

2. Pojęcie i zakres oraz źródła prawa finansowego Unii Europejskiej | str. 172

3. Obowiązywanie prawa finansowego Unii Europejskiej w państwach członkowskich i wynikające stąd ich obowiązki | str. 174

3.1. Zasady obowiązywania prawa finansowego Unii Europejskiej w państwach członkowskich | str. 174

3.2. Obowiązki państw członkowskich wynikające z faktu obowiązywania prawa unijnego w krajowym systemie prawnym | str. 179

Rozdział VI
Prawo sektora finansów publicznych w Unii Europejskiej | str. 184

1. Formy i instrumenty oddziaływania Unii Europejskiej na finanse publiczne państw członkowskich w okresie poprzedzającym wystąpienie światowego kryzysu finansowego w 2008 r. | str. 184

1.1. System rachunków narodowych i regionalnych (ESA'95) oraz jego znaczenie dla określenia pojęcia sektora finansów publicznych w państwach członkowskich Unii Europejskiej | str. 184

1.2. Harmonizacja obliczania produktu krajowego brutto (dochodu narodowego brutto) oraz wysokości inflacji, deficytu i długu publicznego w państwach członkowskich Unii Europejskiej | str. 187

1.3. Przeciwdziałanie nadmiernemu deficytowi budżetowemu i zadłużeniu publicznemu państw członkowskich Unii Europejskiej w okresie do kryzysu finansowego | str. 188

2. Zmiana postawy Unii Europejskiej w dziedzinie finansów publicznych ze względu na pojawienie się światowego kryzysu finansowego | str. 194

2.1. Kryzys finansowy w Unii Europejskiej | str. 194

2.2. Stabilność finansowa i równowaga makroekonomiczna jako nowe zasady ingerencji Unii Europejskiej w dziedzinie finansów publicznych państw członkowskich | str. 195

2.3. Dyscyplinowanie państw członkowskich do przestrzegania jednolitej rachunkowości i sprawozdawczości | str. 199

2.4. Nowe podstawy planowania budżetowego (prognozy) i średniookresowe ramy budżetowe | str. 201

2.5. Wzmocnienie nadzoru budżetowego i dyscypliny finansów publicznych | str. 210

2.5.1. Zmiany Paktu Stabilności i Wzrostu - nowe działania prewencyjne (zapobiegawcze) i korygujące (naprawcze) | str. 210

2.5.2. Zmiany w zakresie nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych - Semestr Europejski i Dialog Gospodarczy | str. 213

2.5.3. Zapobieganie zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowanie | str. 222

2.6. Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (Pakt Fiskalny) | str. 223

2.7. Wprowadzenie nowych form pomocy finansowej Unii Europejskiej dla państw członkowskich - Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej i Europejski Mechanizm Stabilności | str. 229

2.7.1. Europejski Mechanizm Stabilizacji Finansowej | str. 229

2.7.2. Europejski Mechanizm Stabilności | str. 230

Rozdział VII
Prawo podatkowe Unii Europejskiej | str. 233

1. Pojęcie i zakres oraz podstawy prawne i kierunki rozwoju prawa podatkowego Unii Europejskiej | str. 233

2. Harmonizacja opodatkowania pośredniego | str. 238

2.1. Podatek od wartości dodanej | str. 238

2.2. Podatek akcyzowy | str. 240

2.3. Podatek od gromadzenia kapitału | str. 250

3. Harmonizacja opodatkowania bezpośredniego | str. 253

3.1. Uwagi ogólne | str. 253

3.2. Opodatkowanie dochodów spółek dominujących i spółek zależnych | str. 260

3.3. Unikanie podwójnego opodatkowania zysków przedsiębiorstw powiązanych (Konwencja Arbitrażowa) | str. 263

3.4. Opodatkowanie w przypadku łączenia, podziałów, wydzielenia, wnoszenia majątku i zamiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby spółki europejskiej lub spółdzielni europejskiej z jednego państwa do drugiego państwa członkowskiego | str. 263

3.5. Opodatkowanie dochodów z oszczędności w postaci odsetek | str. 264

3.6. Opodatkowanie przychodów spółek powiązanych w postaci odsetek oraz należności licencyjnych | str. 264

4. Współpraca administracyjna państw członkowskich w sferze podatkowej | str. 265

4.1. Podstawy prawne i zakres współpracy | str. 265

4.2. Szczegółowe zasady współpracy administracyjnej w zakresie opodatkowania | str. 267

Rozdział VIII
Prawo rynku finansowego Unii Europejskiej | str. 270

1. Wewnętrzny rynek finansowy Unii Europejskiej i nadzór nad jego funkcjonowaniem | str. 270

1.1. Pojęcie i zakres oraz organizacja wewnętrznego rynku finansowego Unii Europejskiej | str. 270

1.2. Unia Europejska wobec kryzysu na wewnętrznym rynku finansowym | str. 273

2. Instytucje kredytowe i nadzór nad ich funkcjonowaniem | str. 282

2.1. Pojęcie instytucji kredytowej i jej formy organizacyjne | str. 282

2.2. Warunki podejmowania i wykonywania działalności przez instytucje kredytowe według prawa Unii Europejskiej | str. 285

2.3. Nadzór nad instytucjami kredytowymi i spółkami holdingowymi w sektorze bankowo-inwestycyjnym według prawa Unii Europejskiej | str. 289

2.3.1. Zasady i organizacja nadzoru nad instytucjami kredytowymi | str. 289

2.3.2. Instrumenty indywidualnego nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi | str. 294

2.3.3. Nadzór skonsolidowany w sektorze bankowo-inwestycyjnym | str. 295

3. System gwarancji i odpowiedzialności instytucji kredytowych wobec klientów w prawie Unii Europejskiej | str. 298

4. Instytucje finansowe i nadzór nad ich funkcjonowaniem | str. 300

4.1. Pojęcie instytucji finansowych i ich formy organizacyjne | str. 300

4.2. Zasady tworzenia i funkcjonowania instytucji ubezpieczeniowych oraz nadzoru nad nimi | str. 301

4.2.1. Uwagi ogólne | str. 301

4.2.2. Zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji oraz nadzór finansowy nad ich działalnością | str. 302

4.2.3. Pośrednictwo ubezpieczeniowe i nadzór nad jego wykonywaniem | str. 317

5. Instytucje publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz nadzór nad nimi | str. 317

6. Fundusze inwestycyjne oraz nadzór nad nimi | str. 326

7. Fundusze emerytalne i nadzór nad ich funkcjonowaniem | str. 336

8. Konglomeraty finansowe oraz nadzór uzupełniający | str. 337

Bibliografia | str. 339

Wykaz powoływanych aktów prawa Unii Europejskiej | str. 349