Wykaz skrótów  | str. 17

Wprowadzenie  | str. 23

Ustawa o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1336 ze zm.)  | str. 31

Rozdział 1. Przepisy ogólne  | str. 33

Art. 1. [Zakres ustawy]  | str. 33

Art. 2. [Zakres przedmiotowy i cele ochrony przyrody]  | str. 33

Art. 3. [Sposób realizacji celów ochrony przyrody]  | str. 36

Art. 4. [Obowiązek dbałości o przyrodę]  | str. 39

Art. 4a. [Unia Europejska w przepisach ustawy]  | str. 45

Art. 5. [Definicje]  | str. 46

Rozdział 2. Formy ochrony przyrody  | str. 56

Art. 6. [Katalog form ochrony przyrody]  | str. 56

Art. 7. [Utworzenie lub powiększenie obszaru parku narodowego lub rezerwatu przyrody jako cel publiczny]  | str. 58

Art. 8. [Park narodowy]  | str. 66

Art. 8a. [Osobowość prawna parku narodowego. Wykaz parków narodowych]  | str. 69

Art. 8b. [Zadania parków narodowych]  | str. 70

Art. 8c. [Dyrektor parku narodowego]  | str. 74

Art. 8d. [Zadania dyrektora parku narodowego]  | str. 81

Art. 8e. [Kompetencje dyrektora parku narodowego]  | str. 81

Art. 8f. [Nadanie statutu parkowi narodowemu]  | str. 88

Art. 8g. [Gospodarka finansowa parku narodowego]  | str. 88

Art. 8h. [Przychody parku narodowego. Zaciąganie kredytów i pożyczek]  | str. 90

Art. 9. [Nadzór nad działalnością parków narodowych]  | str. 92

Art. 10. [Utworzenie, zmiana granic, likwidacja parku narodowego. Administrowanie nieruchomościami Skarbu Państwa w granicach parku narodowego. Prawo pierwokupu]  | str. 94

Art. 10a. [Obowiązkowy przetarg na rozporządzenie nieruchomością]  | str. 123

Art. 10b. [Tryb bezprzetargowy]  | str. 125

Art. 10c. [Zorganizowanie i przeprowadzenie przetargu]  | str. 129

Art. 10d. [Formy przetargu]  | str. 129

Art. 10e. [Ogłoszenie o przetargu]  | str. 132

Art. 10f. [Organizowanie kolejnych przetargów. Zawarcie umowy w drodze rokowań]  | str. 134

Art. 10g. [Rozstrzygnięcie przetargu. Zawarcie umowy]  | str. 136

Art. 10h. [Delegacja ustawowa – szczegółowe zasady przeprowadzania przetargów i rokowań]  | str. 137

Art. 11. [Otulina parku narodowego. Strefa ochronna zwierząt łownych]  | str. 138

Art. 12. [Wstęp do parku narodowego]  | str. 144

Art. 13. [Rezerwaty przyrody]  | str. 153

Art. 14. [Delegacja ustawowa – typy i podtypy rezerwatów przyrody]  | str. 160

Art. 15. [Zakazy obowiązujące na terenie parków narodowych i rezerwatów przyrody]  | str. 161

Art. 16. [Parki krajobrazowe]  | str. 189

Art. 17. [Zakazy obowiązujące na terenie parków krajobrazowych]  | str. 201

Art. 18. [Plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych]  | str. 223

Art. 19. [Ustanowienie planu ochrony]  | str. 226

Art. 20. [Okres obowiązywania i treść planów ochrony]  | str. 238

Art. 21. [Delegacja ustawowa – szczegółowe zasady sporządzania projektu planu ochrony]  | str. 244

Art. 22. [Projekt zadań ochronnych]  | str. 245

Art. 23. [Obszary chronionego krajobrazu]  | str. 247

Art. 23a. [Strefy ochrony krajobrazu. Wykaz obiektów o istotnym znaczeniu historycznym i kulturowym]  | str. 256

Art. 24. [Zakazy obowiązujące na terenie obszaru chronionego krajobrazu]  | str. 260

Art. 24a. [Obiekty budowlane naruszające przepisy planów ochrony i uchwał o ustanowieniu strefy ochrony krajobrazu]  | str. 266

Art. 25. [Sieć obszarów Natura 2000]  | str. 269

Art. 26. [Delegacja ustawowa – kryteria wyboru obszarów kwalifikujących się jako obszary Natura 2000]  | str. 274

Art. 27. [Projekt listy obszarów Natura 2000]  | str. 275

Art. 27a. [Wyznaczenie, zmiana granic, likwidacja obszaru specjalnej ochrony ptaków lub specjalnego obszaru ochrony siedlisk. Nadzór nad obszarem Natura 2000]  | str. 280

Art. 28. [Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000]  | str. 284

Art. 29. [Sporządzenie projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000. Treść planu ochrony]  | str. 297

Art. 30. [Plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych a plan ochrony dla obszaru Natura 2000]  | str. 305

Art. 31. [Ocena realizacji ochrony obszaru Natura 2000]  | str. 307

Art. 32. [Nadzór nad obszarami Natura 2000]  | str. 308

Art. 33. [Zakazy obowiązujące na obszarach Natura 2000]  | str. 312

Art. 34. [Zezwolenie na odstępstwo od zakazów obowiązujących na obszarach Natura 2000]  | str. 319

Art. 35. [Kompensacja przyrodnicza]  | str. 333

Art. 35a. [Zastąpienie zezwolenia decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach lub uzgodnieniem]  | str. 340

Art. 36. [Działalność dozwolona na terenie obszaru Natura 2000]  | str. 346

Art. 37. [Nakaz natychmiastowego wstrzymania działań i podjęcia działań naprawczych]  | str. 349

Art. 37a. [Działania zapobiegawcze i naprawcze]  | str. 356

Art. 37b. [Obowiązek przeprowadzenia badań zanieczyszczenia ziemi i wody]  | str. 359

Art. 37c. [Odpowiedzialność solidarna]  | str. 360

Art. 37d. [Poinformowanie o zakończeniu działań zapobiegawczych lub naprawczych]  | str. 363

Art. 38. [Składanie do Komisji Europejskiej raportów i notyfikacji. Występowanie o opinie]  | str. 364

Art. 39. [Koszty związane z wdrożeniem i funkcjonowaniem sieci obszarów Natura 2000]  | str. 365

Art. 40. [Pomniki przyrody]  | str. 367

Art. 41. [Stanowiska dokumentacyjne]  | str. 370

Art. 42. [Użytki ekologiczne]  | str. 371

Art. 43. [Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe]  | str. 373

Art. 44. [Ustanowienie lub zniesienie pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego]  | str. 375

Art. 45. [Zakazy związane z pomnikami przyrody, stanowiskami dokumentacyjnymi, użytkami ekologicznymi i zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi]  | str. 387

Art. 45a. [Koordynacja funkcjonowania form ochrony przyrody]  | str. 392

Art. 46. [Ochrona gatunkowa]  | str. 393

Art. 47. [Ochrona ex situ]  | str. 395

Art. 48. [Delegacja ustawowa – gatunki roślin objęte ochroną]  | str. 396

Art. 49. [Delegacja ustawowa – gatunki zwierząt objęte ochroną]  | str. 397

Art. 50. [Delegacja ustawowa – gatunki grzybów objęte ochroną]  | str. 398

Art. 51. [Zakazy związane z objętymi ochroną gatunkami roślin i grzybów]  | str. 399

Art. 52. [Zakazy związane z objętymi ochroną gatunkami zwierząt]  | str. 409

Art. 52a. [Gospodarka rybacka a ochrona gatunkowa zwierząt]  | str. 422

Art. 52b. [Wymagania dobrej praktyki w zakresie gospodarki leśnej]  | str. 423

Art. 53. [Wprowadzenie czasowej ochrony gatunków roślin, zwierząt lub grzybów]  | str. 426

Art. 54. [Metody zabronione przy chwytaniu lub zabijaniu dziko występujących zwierząt]  | str. 427

Art. 55. [Delegacja ustawowa – obrączkowanie ptaków]  | str. 429

Art. 56. [Zezwolenia na zbiór roślin lub grzybów oraz pozyskiwanie zwierząt objętych ochroną gatunkową]  | str. 430

Art. 56a. [Odstępstwo od zakazów w przypadku bobrów, kormoranów, czapli]  | str. 455

Art. 57. [Programy ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów]  | str. 463

Art. 58. [Przekazywanie informacji o przypadkowym schwytaniu lub zabiciu zwierząt gatunków objętych ochroną ścisłą oraz wydry]  | str. 464

Art. 59. [Inicjowanie i wspieranie badań naukowych]  | str. 466

Art. 60. [Ratowanie zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów. Strefy ochrony]  | str. 466

Art. 60a. [Działania w celu uniknięcia na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków]  | str. 475

Art. 61. [Organ zarządzający. Wywóz żywych roślin objętych ochroną. Import i eksport żywych zwierząt lub jaj gatunków objętych ochroną]  | str. 477

Art. 62. [Koszty utrzymania oraz transportu zatrzymanych roślin lub zwierząt]  | str. 491

Art. 63. [Instytucje naukowe zwolnione z obowiązku posiadania zwolnienia na wwóz okazów roślin lub zwierząt]  | str. 493

Art. 64. [Obowiązek zgłoszenia do rejestru posiadania zwierząt objętych ochroną]  | str. 497

Rozdział 3. Ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, ośrodki rehabilitacji zwierząt i azyle dla zwierząt  | str. 504

Art. 65. [Ochrona ogrodów botanicznych i zoologicznych]  | str. 504

Art. 66. [Uwzględnianie ogrodów botanicznych i zoologicznych przy planowaniu przestrzennym]  | str. 509

Art. 67. [Utworzenie i prowadzenie ogrodu botanicznego lub zoologicznego]  | str. 514

Art. 68. [Cofnięcie lub zmiana zezwolenia na utworzenie i prowadzenie ogrodu botanicznego lub zoologicznego]  | str. 519

Art. 69. [Obowiązki podmiotów prowadzących ogrody botaniczne lub zoologiczne]  | str. 523

Art. 70. [Delegacja ustawowa – warunki hodowli zwierząt w ogrodach zoologicznych]  | str. 525

Art. 71. [Zwierzęta hodowane i utrzymywane w ogrodach zoologicznych]  | str. 526

Art. 72. [Sprowadzanie i rozmnażanie zwierząt w ogrodach zoologicznych]  | str. 527

Art. 73. [Zwierzęta gatunków niebezpiecznych dla życia i zdrowia ludzi]  | str. 528

Art. 74. [Przeniesienie do środowiska przyrodniczego roślin lub zwierząt gatunków zagrożonych wyginięciem]  | str. 533

Art. 75. [Utworzenie i prowadzenie ośrodka rehabilitacji zwierząt]  | str. 537

Art. 76. [Warunki przebywania zwierząt w ośrodku rehabilitacji]  | str. 542

Art. 76a. [Zezwolenie na utworzenie i prowadzenie azylu dla zwierząt]  | str. 543

Art. 76b. [Obowiązki podmiotu prowadzącego azyl dla zwierząt]  | str. 557

Art. 76c. [Zakaz rozmnażania zwierząt przetrzymywanych w azylu dla zwierząt; uśmiercanie zwierząt przetrzymywanych w azylu dla zwierząt]  | str. 558

Art. 77. [Kontrole ogrodów botanicznych, ogrodów zoo­logicznych i ośrodków rehabilitacji zwierząt]  | str. 559

Rozdział 4. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień? | str. 565

Art. 78. [Obowiązki rady gminy]  | str. 565

Art. 79. (uchylony)  | str. 575

Art. 80. (uchylony)  | str. 575

Art. 81. [Uznanie terenu za park gminny]  | str. 575

Art. 82. (uchylony)  | str. 578

Art. 83. [Obowiązek uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 578

Art. 83a. [Wydanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 607

Art. 83b. [Wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu]  | str. 616

Art. 83c. [Oględziny przed wydaniem zezwolenia. Obowiązek wykonania nasadzeń zastępczych albo przesadzenia drzewa lub krzewu]  | str. 631

Art. 83d. [Treść zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 638

Art. 83e. [Odszkodowanie za usunięcie drzewa lub krzewu na wniosek właściciela urządzeń przesyłowych]  | str. 663

Art. 83f. [Wyjątki od obowiązku uzyskania zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 669

Art. 84. [Opłata za usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 725

Art. 85. [Stawki opłat za usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 739

Art. 86. [Wyłączenie naliczania opłat za usunięcie drzew lub krzewów]  | str. 744

Art. 87. [Uiszczenie opłaty za usunięcie drzew lub krzewów. Przedawnienie]  | str. 762

Art. 87a. [Wykonywanie prac w obrębie korzeni, pnia lub korony drzewa lub krzewu]  | str. 768

Art. 87b. [Stosowanie środków chemicznych na drogach publicznych, ulicach, placach]  | str. 777

Art. 88. [Kary pieniężne za uszkodzenie, zniszczenie drzewa lub krzewu oraz za usunięcie drzewa lub krzewu bez zezwolenia]  | str. 778

Art. 89. [Wysokość i wymierzenie kary pieniężnej. Przedawnienie]  | str. 803

Art. 90. [Wydawanie rozstrzygnięć związanych z usunięciem drzew lub krzewów przez starostę lub marszałka województwa]  | str. 813

Rozdział 5. Organy ochrony przyrody  | str. 819

Art. 91. [Podmioty pełniące rolę organów ochrony przyrody]  | str. 819

Art. 92. [Główny Konserwator Przyrody]  | str. 829

Art. 93. (uchylony)  | str. 830

Art. 94. [Dyrektor parku narodowego jako organ ochrony przyrody]  | str. 830

Art. 95. [Organy opiniodawczo-doradcze w zakresie ochrony przyrody]  | str. 831

Art. 96. [Państwowa Rada Ochrony Przyrody]  | str. 832

Art. 97. [Regionalna rada ochrony przyrody]  | str. 834

Art. 98. [Rada naukowa parku narodowego]  | str. 837

Art. 99. [Rada parku krajobrazowego, rada zespołu parków krajobrazowych]  | str. 839

Art. 100. [Diety i zwrot kosztów podróży i noclegów przysługujące członkom organów opiniodawczo­‑doradczych]  | str. 841

Rozdział 6. Służby ochrony przyrody  | str. 843

Art. 101–102. (uchylone)  | str. 843

Art. 103. [Służba Parku Narodowego]  | str. 843

Art. 104. [Uprawnienia pracowników Służby Parku Narodowego]  | str. 845

Art. 104a. [Sprzedaż budynków i lokali przez park narodowy]  | str. 854

Art. 104b. [Wyłączenie możliwości ubiegania się o ekwiwalent za niewykorzystywanie bezpłatnego mieszkania]  | str. 857

Art. 105. [Dyrektor parku krajobrazowego]  | str. 857

Art. 106. [Zespoły parków krajobrazowych]  | str. 859

Art. 107. [Służba Parku Krajobrazowego]  | str. 861

Rozdział 7. Zwalczanie przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych  | str. 866

Art. 108. [Straż Parku]  | str. 866

Art. 108a. [Kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy]  | str. 876

Art. 109. [Używanie środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Straży Parku]  | str. 878

Art. 110. [Broń palna przysługująca funkcjonariuszom Straży Parku i pracownikom Służby Parku]  | str. 878

Art. 110a. [Stosowanie przepisów ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej]  | str. 888

Rozdział 8. Wykonywanie ochrony przyrody  | str. 890

Art. 111. [Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej]  | str. 890

Art. 112. [Monitoring przyrodniczy różnorodności biologicznej i krajobrazowej]  | str. 892

Art. 113. [Centralny rejestr form ochrony przyrody]  | str. 893

Art. 114. [Rejestr form ochrony przyrody prowadzony przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska]  | str. 895

Art. 115. [Tablice informujące o formach ochrony przyrody]  | str. 896

Art. 116. [Miejsca parkingowe na terenie parku narodowego lub rezerwatu przyrody]  | str. 898

Rozdział 9. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody  | str. 903

Art. 117. [Reguły gospodarowania zasobami przyrody]  | str. 903

Art. 118. [Działania prowadzone na obszarach form ochrony przyrody wymagające zgłoszenia]  | str. 906

Art. 118a. [Wydanie decyzji o warunkach prowadzenia działań]  | str. 914

Art. 118b. [Działania niewymagające zgłoszenia ani wydania decyzji o warunkach ich prowadzenia]  | str. 922

Art. 119. [Zakaz wznoszenia obiektów budowlanych utrudniających dostęp do wody]  | str. 923

Art. 119a. [Rozmnażanie zwierząt uzyskanych w wyniku krzyżowania. Krzyżowanie zwierząt]  | str. 925

Art. 120. (uchylony)  | str. 928

Art. 121. [Reguły gospodarowania zasobami przyrody nieożywionej]  | str. 932

Art. 122. [Odkrycie kopalnych szczątków roślin lub zwierząt]  | str. 934

Art. 123. [Kontrola przestrzegania reguł gospodarczego wykorzystania zasobów i składników przyrody]  | str. 937

Art. 124. [Zakaz wypalania łąk i pastwisk]  | str. 941

Art. 125. [Niszczenie roślin i grzybów, zabijanie zwierząt nieobjętych formami ochrony przyrody]  | str. 942

Rozdział 10. Skutki prawne objęcia ochroną  | str. 945

Art. 126. [Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta]  | str. 945

Rozdział 11. Przepisy karne  | str. 961

Art. 127. [Naruszenie zakazów przewidzianych w ustawie]  | str. 961

Art. 127a. [Naruszenie zasad pozyskiwania roślin, grzybów i zwierząt objętych ochroną gatunkową]  | str. 966

Art. 128. [Naruszenie ograniczeń w przewozie przez granicę roślin lub zwierząt podlegających ograniczeniom na podstawie prawa UE]  | str. 967

Art. 128a. [Naruszenie zakazów w zakresie handlu okazami gatunków podlegających ochronie]  | str. 975

Art. 129. [Przepadek przedmiotów, obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego lub zapłaty nawiązki]  | str. 976

Art. 130. [Przekazanie organom ochrony przyrody orzeczenia o przepadku okazów gatunków]  | str. 984

Art. 130a. [Kara za wypalanie roślinności]  | str. 986

Art. 131. [Odpowiedzialność za wykroczenia]  | str. 987

Art. 131a. (uchylony)  | str. 994

Art. 132. [Stosowanie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia]  | str. 994

Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących  | str. 995

Art. 133. [Zmiana ustawy o rybactwie śródlądowym]  | str. 995

Art. 134. [Zmiana ustawy o podatkach i opłatach lokalnych]  | str. 995

Art. 135. [Zmiana ustawy o lasach]  | str. 995

Art. 136. [Zmiana ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa]  | str. 996

Art. 137. [Zmiana ustawy – Prawo łowieckie]  | str. 996

Art. 138. [Zmiana ustawy o ochronie zwierząt]  | str. 996

Art. 139. [Zmiana ustawy o gospodarce nieruchomościami]  | str. 996

Art. 140. [Zmiana ustawy o opłacie skarbowej]  | str. 996

Art. 141. [Zmiana ustawy – Prawo ochrony środowiska]  | str. 996

Art. 142. [Zmiana ustawy – Prawo wodne]  | str. 997

Rozdział 13. Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe  | str. 998

Art. 143. [Obrączkowanie ptaków]  | str. 998

Art. 144. [Dyrektorzy parków narodowych powołani przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 999

Art. 145. [Wojewódzcy konserwatorzy przyrody powołani przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 999

Art. 146. [Wymóg odpowiedniego poziomu wykształcenia funkcjonariuszy Straży Parku]  | str. 1000

Art. 147. [Umundurowanie pracowników Służb Parków Narodowych i Służb Parków Krajobrazowych]  | str. 1001

Art. 148. [Prowadzenie działalności przez ogrody botaniczne i ośrodki istniejące przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 1001

Art. 149. [Rejestracja zwierząt objętych ochroną]  | str. 1002

Art. 150. [Posiadanie spreparowanych zwierząt lub ich części]  | str. 1003

Art. 151. [Ciągłość funkcjonowania Straży Parku, Służby Parku Narodowego i Służby Parku Krajobrazowego]  | str. 1004

Art. 152. [Ciągłość funkcjonowania opiniodawczych organów ochrony przyrody oraz rad parków krajobrazowych lub rad zespołów parków krajobrazowych]  | str. 1004

Art. 153. [Formy ochrony przyrody utworzone przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 1005

Art. 154. [Plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych sporządzone przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 1005

Art. 155. [Parki gminne]  | str. 1007

Art. 156. [Strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt gatunków chronionych]  | str. 1007

Art. 157. [Utrzymanie w mocy aktów wykonawczych]  | str. 1008

Art. 158. [Sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie ustawy]  | str. 1009

Art. 159. [Likwidacja Krajowego Zarządu Parków Narodowych]  | str. 1010

Art. 160. [Wygaśnięcie stosunków pracy pracowników Krajowego Zarządu Parków Narodowych]  | str. 1011

Art. 161. [Przepis derogacyjny]  | str. 1012

Art. 162. [Wejście w życie ustawy]  | str. 1012

Załącznik  | str. 1013

Bibliografia  | str. 1015